Shortlist 2015

Op 9 juni werd in Spui25 de shortlist van de Europese Literatuurprijs 2015 bekend gemaakt. Dit jaar heeft de jury zes kanshebbers geselecteerd. De verhalen spelen zich af in de verschillende windstreken van Europa. De zes titels op de shortlist zijn:

  • Rafael Chirbes Aan de oever uit het Spaans vertaald door Eugenie Schoolderman en Arie van der Wal (Meridiaan)
  • Jenny Erpenbeck Een handvol sneeuw uit het Duits vertaald door Elly Schippers (Van Gennep)
  • António Lobo Antunes Als een brandend huis  uit het Portugees vertaald door Harrie Lemmens (Ambo Anthos)
  • Yasmina Reza Gelukkig de gelukkigen uit het Frans vertaald door Eef Gratama (De Bezige Bij)
  • Michaïl Sjisjkin Venushaar uit het Russisch vertaald door Gerard Cruys (Querido)
  • Sarah Waters De huisgenoten uit het Engels vertaald door Sjaak de Jong, Nico Groen en Marijke Versluys (Nijgh en Van Ditmar)

De boeken beschrijven Europa en haar weerbarstige geschiedenis, het dictatoriale verleden van Portugal en Spanje sijpelt door in de levens van de personages van Chirbes en Lobo Antunes die in het eerste geval ook nog de dreun van de economische crisis van 2008 moeten zien te verwerken. In Een handvol sneeuw is strekt het historische besef verder dan de Duitse landsgrenzen en komt de hoofdpersoon in haar verschillende levens in Wenen, Moskou en Berlijn, zo wordt de Europese geschiedenis van de 20ste eeuw op persoonlijke wijze verwoord. In Venushaar van Michaïl Sjisjkin, een boek dat draait om verhalen, gaat het om de getuigenissen van Russische migranten, en wordt via hen een stuk van de recente Russische geschiedenis getoond. Ook in de roman van Sarah Waters drenkt het historische besef door, en wordt een meeslepend beeld geschetst van Zuid Londen anno 1922. Alleen Gelukkig de gelukkigen heeft zich niet expliciet in een tijdbestek geworteld, maar onderzoekt relaties van achttien personages en hun streven geluk, wellicht is het daarom wel de roman die zich het meest in de huidige westerse samenleving bevindt.

Rafael Chirbes (1949) portretteert in Aan de oever  het hedendaagse Spanje van na de internationale geldcrisis. Het verhaal is opgebouwd rondom Esteban, de eigenaar van een noodlijdend timmerbedrijf. Esteban peinst, moppert, tiert en lacht sardonisch om de rekening die hem wordt gepresenteerd.  De door Eugenie Schoolderman en Arie van der Wal solide vertaalde roman is als het land waar de auteur vandaan komt: koud en heet, schel verlicht en op andere momenten verzonken in een rustig schemer.

In de what if-roman Een handvol sneeuw sterft de hoofdpersoon meteen aan het begin van het boek. Maar de verbeelding heeft lak aan de dood en Jenny Erpenbeck (1967) schetst in vijf hoofdstukken het leven dat haar hoofdpersoon geleefd zou kunnen hebben. In een prachtige, beeldende stijl en goochelend met tijden roept ze daarbij een historisch panorama op van Oost-Europa in de twintigste eeuw. Dat de lezer ook in het Nederlands niet verstrikt raakt in de vele tijdslijnen is te danken aan vertaler Elly Schippers.

In Als een brandend huis van António Lobo Antunes (1942) lezen we in flarden herinneringen, gedachten, emoties en mijmeringen het levensverhaal van de bewoners van acht appartementen in een huis in Lissabon. Samen vertellen ze de geschiedenis van Portugal. De unieke stijl van Lobo Antunes, in het Nederlands vertolkt door Harrie Lemmens, past perfect bij de intensiteit van die verhalen.

Dacht u dat de mens geschapen was voor het  geluk? Bij Yasmina Reza (1959) happen de meeste mensen in het zand, worstelen met hun eenzaamheid en hun angst voor de dood -  alleen de lach werkt bevrijdend. Ook in de achttien monologues intérieurs waaruit Gelukkig de gelukkigen is opgebouwd weet Reza als geen ander onze worsteling met het mens-zijn op een hilarische manier tot behapbare proporties terug te brengen. Die ongeëvenaarde humor en ironie heeft Eef Gratama in haar vertaling uitstekend weergegeven.

Een Russische tolk hoort in Zwitserland de verhalen van immigranten aan die hopen op een uitweg uit hun geboorteland. ‘Wat maakt het uit wie dit heeft meegemaakt?' vraagt een van hen, ‘we zijn wat we zeggen.' En daar is het Sjisjkin om te doen, de verhalen. In het door Gerard Cruys vertaalde  Venushaar snijdt Michaïl Sjisjkin (1961) in vier verschillende verhaallijnen grote thema’s aan, zoals de dood, het leven en de vergankelijkheid, en toont op ontroerende en meeslepende wijze hoe men die kan ontstijgen door liefde en verbeelding.

In De huisgenoten vecht een lesbische vrouw voor liefde in het rigide Engeland van na de Eerste Wereldoorlog. Met diepgaand historisch besef en speels gemak vermengt Sarah Waters (1966) in dit verhaal een kalme Britse klassenroman, een misdaadthriller en een rechtbankdrama. Haar verraderlijk lichte stijl, fijne gevoel voor alledaagse details en spraak, en omgang met genreconventies – dat alles blijft in de vertaling van Nico Groen, Marijke Versluys en Sjaak de Jong goed overeind. Spannend, ontroerend en intelligent.

De jury van de Europese literatuurprijs 2015 bestaat uit:

  • Margot Dijkgraaf, voorzitter; literatuurcriticus, interviewer, debatleider en programmamaker
  • Nina Polak, schrijver en literair criticus voor De Correspondent en De Groene Amsterdammer
  • Guido Golüke, literair vertaler Engels (van onder veel meer John Cheever en Cormac McCarthy)
  • Sanne Bakker namens Athenaeum Boekhandel te  Haarlem
  • Hannah Serrarens namens boekhandel Het Colofon / Jansen & De Feijter te Arnhem