• Meer dan een broer

    David Diop

    Cossee. Vertaald uit het Frans door Martine Woudt

Op een mistige ochtend, op een van de slagvelden van de Eerste Wereldoorlog, blaast kapitein Armand op zijn fluit. Alfa Ndiaye en Mademba Diop, twee Senegalese soldaten die ver van huis vechten voor de Franse overwinning, springen samen met hun kameraden op uit de loopgraven om de Duitsers te lijf te gaan. Enkele seconden later ziet Alfa hoe Mademba, zijn jeugdvriend, zijn meer-dan-eenbroer, dodelijk gewond ter aarde stort. Alfa blijft achter in de waanzin van de oorlog en is vastbesloten om Mademba te wreken. Als hij daarmee zijn kameraden schrik aanjaagt wordt hij overgebracht naar het lazaret, achter de linies, weg van het slagveld. Ver van huis, op een vreemd continent en omgeven door mensen met een andere huidskleur, die een taal spreken die hij nauwelijks beheerst, vertelt Alfa zijn verhaal – dat van Afrikaanse soldaten die met een geweer in de ene en een kapmes in de andere hand werden gebruikt voor de oorlogsmachinerie.

David Diop laat ons in een hypnotiserende stijl en in poëtische en precieze taal zien hoe ver de liefde voor een dierbare kan gaan. Meer dan een broer is nu al een moderne klassieker, een hernieuwde aanklacht tegen de verschrikkingen van de oorlog.

Vakjury:

Meer dan een broer van David Diop is een indringend verhaal over de Senegalese soldaat Alfa Ndiaye die tijdens de Eerste Wereldoorlog in het Franse leger dient. Wanneer zijn beste vriend dodelijk verwond raakt en vraagt hem uit zijn lange, gruwelijke lijden te verlossen, is Ndiaye onmachtig om aan zijn smeekbeden tegemoet te komen. Hierdoor raakt hij zwaar getraumatiseerd. Van de door hem gedode vijanden, waarop hij jaagt als een jager op een prooi, hakt hij steeds een hand af. Deze bewaart hij zorgvuldig, als een trofee.

De vertaling van Martine Woudt is voortreffelijk. De kracht zit hem in de herhaling. Woudt handhaaft consistent dezelfde woorden (‘buik van de aarde’ bijvoorbeeld) voor bepaalde omschrijvingen. Ook weet zij de poëtische beeldspraak van Diop in het Nederlands sterk neer te zetten.

Studentenjury:

In Meer dan een broer beschrijft David Diop de Eerste Wereldoorlog vanuit een nog onbekend perspectief en geeft hij de frequent vergeten koloniale soldaat een stem. De Senegalese soldaat Alfa Ndiaye moet meevechten met zijn kolonisatoren, de Fransen. Zijn beste vriend, Mademba Diop, is ook naar het front gestuurd. Hij wordt vermoord en sterft in Alfa’s armen. In zijn laatste momenten smeekt Mademba zijn vriend om een einde aan zijn leven te maken, maar Alfa kan het niet. Gedreven door schuldgevoel begaat hij vervolgens allerlei wandaden.

Meer dan een broer valt op vanwege de taal waarmee de gruwelen beschreven worden. Wie durft een loopgraaf met een vagina te vergelijken? Diop heeft een uitmuntend gevoel voor poëzie en maakt daar gretig gebruik van. Het resultaat is een waanzinnig mooi geschreven roman die de lezer dwingt te kijken naar een bloederige geschiedenis.

Hoewel de daden grof zijn, is de taal zacht en zelfs gevoelig. Dat laatste is ook zeker een verdienste van Martine Woudt. Het dikwijls schrijnende, meeslepende contrast komt dankzij Woudt schitterend uit de verf in de Nederlandse vertaling. Met haarfijn gevoel voor toon, klank en cadans weet zij de zangerige taal van Diop, met invloeden vanuit het West-Afrikaans, te treffen. Ook in het Nederlands leest Meer dan een broer als een gruwelijk gedicht.

(shortlist 2020)