-
Lente
Ali Smith
Prometheus. Vertaald uit het Engels door Karina van Santen & Martine Vosmaer
Wat is de verbindende factor tussen Katherine Mansfield, Charlie Chaplin, Shakespeare, Rilke, Beethoven, Brexit, het heden, het verleden, het noorden, het zuiden, het oosten, het westen, een man die treurt om een verloren tijd, een vrouw die verstrikt zit in de moderne tijd? De lente. De grote koppelaar.
Met oog voor de migratie van verhalen in de loop van de tijd en voortbordurend op Pericles, een van de meest resistente en speelse stukken van Shakespeare, vertelt Ali Smith het onmogelijke relaas van een onmogelijke tijd. In een tijd van muren en lockdown gooit Smith de deur open. De tijd waarin we leven verandert de natuur. Zal deze tijd ook de natuur van verhalen veranderen?
Hoop doet leven.
Vakjury:
Als de seizoenencyclus van Ali Smith een symfonie in vier delen is, dan levert Lente misschien wel de vurigste partituur.
Lichtvoetig puttend uit de rijke taal van Shakespeare, vertelt Smith het verhaal van een dolende man die, getroffen door het overlijden van zijn hartsvriendin, herinneringen ophaalt aan hun geëngageerde gesprekken in Schotland. Smith is een verhalenverteller die voor elk verhaal een andere literaire vorm kiest – toch voelt het geen enkel moment gekunsteld: de taal bruist en heeft een ziedend tempo.
Het blijft niet bij woorden alleen. Smith laat scherp zien hoe de surveillancesamenleving de menselijke waardigheid vernietigt. Ze legt bloot dat wie in Engeland als migrant in detentie verkeert, weinig tot niets te hopen heeft. In het verdere verloop van de roman dringt ze dieper binnen in het lot van vluchtelingen in Brexit-Verenigd Koninkrijk. Een twaalfjarig meisje dat over bijzondere gaven beschikt begint aan een reis naar Schotland. En zo verbindt Ali Smith op meeslepende wijze de verschillende verhalen met elkaar.
Wie Lente leest, leest een totaalroman. Ali Smith gebruikt de taal nu eens om de lezer af te laten dalen in de psyche van een mens in nood, dan weer om hem op te tillen en vergezichten te tonen. Ze schakelt snel en secuur tussen de vele verhalen die ze wil vertellen.
Dit rijke proza vereist vertalers die over een even sterke inventiviteit als die van Smith beschikken. De talloze vondsten van Karina van Santen en Martine Vosmaer zijn indrukwekkend. Nog mooier is het om te zien hoe dit vertaalduo de Britse humor met z’n vele nuances zo weet weer te geven, dat de lezers het gevoel krijgen getuige te zijn van een gesprek tussen mensen van vlees en bloed die worstelen met het leven, net als zij.
Studentenjury:
Lente is, na Winter en Herfst, het derde boek uit de schitterende seizoencyclus van Ali Smith. Met een cynische tirade wordt de maatschappijkritische toon vanaf de eerste bladzijde gezet. Toch klinkt de roman als geheel niet onverbiddelijk, maar eerder bezorgd en bevlogen.
Na de Trumpiaanse rant worden twee ogenschijnlijk ongerelateerde alledaagse levens beschreven die uiteindelijk samen zullen komen. Richard, de filmregisseur die rouwt om de dood van zijn beste vriendin, en Brittany, die werkt bij een uitzetcentrum voor vluchtelingen, raken nietsvermoedend verstrengeld in de plannen van de geheimzinnige twaalfjarige Florence. Ook de lente zelf krijgt een stem en blijkt niet alleen een tijd van verandering, maar ook van vriendschap en hoop te zijn.
Lente wordt gekenmerkt door een razendsnelle schrijfstijl met rake dialogen. Karina van Santen en Martine Vosmaer weten die vlotheid in het Nederlands fantastisch te grijpen. ‘Leest als een trein’ is een cliché, maar de term ‘sneltreinvaart’ is op dit werk bij uitstek van toepassing. Met een arsenaal aan middelen waaronder originele woordspelingen, zelfverzonnen afkortingen en herkenbaar hedendaags taalgebruik, behouden de vertalers de schwung die ook het origineel kenmerkt.
(shortlist 2020)