• M. De zoon van de eeuw

    Antonio Scurati

    Podium. Vertaald uit het Italiaans door Jan van der Haar

In non-fictie werd alles al over Benito Mussolini geschreven. We meenden hem wel te kennen. Tot de gelauwerde, eigenzinnige schrijver Scurati hem in een romanfiguur omdoopte. Zonder er feiten bij te verzinnen. Het resultaat is een indrukwekkende, documentaire roman, die een kleurrijke geschiedenis tot leven brengt, en ons waarschuwt.

De jonge Mussolini is als een beest: hij voelt en ruikt de tijd die eraan komt, in het uitgeputte Italië van net na de Eerste Wereldoorlog. Afgezet als socialistisch leider, plaatst de onvermoeibare politieke agitator zich aan het hoofd van de onwettigen, de misdadigers, brandstichters en andere woeste dwazen. Met afschuw en fascinatie beschrijft Scurati hoe zijn opportunistische personage, hongerend naar macht en seks, zich van 1919 tot 1924 leugenachtig en instinctmatig van socialisme naar fascisme beweegt.

Studentenjury:

M. De zoon van de eeuw is een verpletterende historische roman. In ruim achthonderd pagina’s schetst Antonio Scurati de loopbaan van de toekomstige duce, de figuren om hem heen en bovenal de langzame en dramatische transitie van democratie naar dictatuur die Italië tussen 1919 en 1924 doormaakte. Mussolini wordt levensecht neergezet als de gewiekste opportunist die in de nasleep van de Eerste Wereldoorlog, in een uiterst complex krachtenspel, aan het langste eind trok.

Als we fascisme beschouwen als een ‘rancuneleer’, met andere woorden het gevolg van woede, onmacht en afkeer, dan heeft Scurati een rake analyse gemaakt. Er zijn maar weinig andere boeken die woede en onmacht zo treffend portretteren. Het valt moeilijk te bepalen waar we hem het meest dankbaar voor moeten zijn: het inzichtelijk maken van deze belangrijke periode in de Europese geschiedenis, of de duizelingwekkende kracht van zijn spannende vertelkunst.

Vertaler Jan van der Haar komt op vele fronten lof toe. Allereerst stilistisch: het ene moment voeren de lange, meanderende zinnen de lezer mee op een tocht door het Italiaanse landschap, dan klinkt er een haast militaristisch gedreun door in de cadans van het Nederlands. Het resultaat is van een hoekige schoonheid. Daarnaast vertaalt Jan van der Haar alle typen teksten die de roman rijk is, van krantenberichten tot de toespraken van de duce zelf, met evenveel verve in het passende register.

(shortlist 2020)